انواع دعاوی ملکی: حقوقی، کیفری، ثبتی
دعاوی ملکی طیف وسیعی دارند و معمولاً به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
دعاوی حقوقی ملکی
این دعاوی رایجترین نوع هستند و مربوط به اختلافات بین افراد در قراردادها و تعهدات ملکی میشوند. برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- دعوای الزام به تنظیم سند رسمی: یکی از رایجترین دعاوی زمانی است که فروشنده پس از انجام معامله، از انتقال سند رسمی به نام خریدار خودداری میکند. خریدار میتواند با طرح این دعوا، فروشنده را ملزم به تنظیم سند کند.
- دعوای الزام به تحویل مبیع: زمانی که خریدار مبلغ معامله را پرداخت کرده اما فروشنده ملک را تحویل نمیدهد، این دعوا مطرح میشود.
- دعوای فسخ قرارداد: اگر یکی از طرفین (فروشنده یا خریدار) بنا به دلایل قانونی (مثل غبن فاحش، تدلیس یا عدم انجام تعهد) قصد فسخ معامله را داشته باشد.
- دعوای خلع ید: این دعوا زمانی مطرح میشود که فردی بدون داشتن هیچگونه سندی، ملکی را که متعلق به دیگری است، در تصرف خود داشته باشد و مالک قصد خارج کردن او را داشته باشد. (نیاز به اثبات مالکیت است)
- دعوای رفع تصرف عدوانی: اگر ملکی از تصرف قانونی مالک خارج شده و متصرف جدید بدون رضایت مالک آن را تصرف کرده باشد، این دعوا قابل طرح است. (نیاز به اثبات سابقه تصرف است، نه مالکیت)
- دعوای رفع مزاحمت و ممانعت از حق: در صورتی که فردی مزاحم استفاده مالکانه شما از ملک شود یا از اعمال حق شما (مثلاً حق عبور از ملک مجاور) ممانعت کند.
- تقسیم و فروش ملک مشاع (دعوای افراز): وقتی چند نفر در مالکیت یک ملک شریک هستند و نمیتوانند بر سر تقسیم آن به توافق برسند، میتوانند از طریق این دعوا تقاضای تقسیم ملک را کنند.
دعاوی کیفری ملکی
این دسته از دعاوی شامل جرائمی میشوند که در حوزه املاک اتفاق میافتند و جنبه مجازات قانونی دارند:
- کلاهبرداری در معاملات ملکی: هرگونه اقدام فریبکارانه برای بردن مال دیگری در خرید و فروش یا اجاره ملک.
- فروش مال غیر: زمانی که فردی ملکی را که مالک آن نیست، به دیگری بفروشد.
- جعل سند ملکی: ایجاد اسناد تقلبی یا تغییر در اسناد اصلی ملک به قصد فریب.
- تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی: تبدیل اراضی کشاورزی به کاربریهای دیگر (مانند مسکونی یا تجاری) بدون اخذ مجوزهای قانونی.
دعاوی ثبتی ملکی
این دعاوی مستقیماً با سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مرتبط هستند و مربوط به فرآیندهای ثبت ملک یا اشکالات ثبتی میشوند:
- ابطال سند مالکیت معارض: در صورتی که برای یک ملک، دو سند رسمی با حدود و مشخصات یکسان صادر شده باشد.
- ابطال عملیات اجرایی ثبتی: ابطال اقدامات اجرایی که از سوی اداره ثبت (مثلاً در مورد بدهی) علیه یک ملک صورت گرفته است.
- ابطال نظریه هیات حل اختلاف ثبت: اعتراض به تصمیمات هیاتهای حل اختلاف در امور ثبتی.
سوالات حقوقی ملکی رایج در معاملات ملکی
معاملات ملک، چه خرید و چه فروش، همیشه با سوالات و ابهامات زیادی همراه هستند. در ادامه به برخی از مهمترین آنها میپردازیم:
در خرید و فروش ملک بدون سند چه ریسکهایی وجود دارد؟
خرید و فروش ملک بدون سند (با قولنامه) ریسکهای بالایی دارد، از جمله:
- عدم مالکیت فروشنده: ممکن است فروشنده، مالک واقعی ملک نباشد و شما با کلاهبرداری مواجه شوید.
- فروش به چند نفر: امکان فروش یک ملک به چندین خریدار (معامله معارض).
- عدم اعتبار قولنامه: اعتبار قولنامه تنها در صورت احراز اصالت و شرایط قانونی آن توسط دادگاه ممکن است.
- مشکلات در اخذ پایان کار یا سند رسمی: ممکن است ملک فاقد پایان کار یا مشکلات دیگری برای اخذ سند رسمی باشد.
- اگر در حال خرید ملک قولنامهای هستید و یا ملک قولنامه ای دارید پیشنهاد میشود قبل از هرگونه اقدام به مطالعه مقاله
“ آیا قولنامه برای اثبات مالکیت کافی است؟ ” بفرمایید.
تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی چیست؟
این دو دعوا هرچند در ظاهر مشابه به نظر میرسند، اما تفاوتهای کلیدی دارند:
- خلع ید: در این دعوا، خواهان باید مالکیت خود را به صورت رسمی ثابت کند. هدف، خارج کردن متصرفی است که بدون اذن و بدون سند، ملک را در اختیار دارد.
- تصرف عدوانی: در این دعوا، خواهان فقط باید سابقه تصرف خود را ثابت کند. یعنی نشان دهد که پیش از این، ملک در تصرف او بوده و خوانده به صورت عدوانی آن را از تصرف او خارج کرده است. در این دعوا، نیازی به ارائه سند رسمی مالکیت نیست.
آیا میتوان ملک مشاع را فروخت؟
ملک مشاع به ملکی گفته میشود که بین چند نفر به صورت مشترک و غیرقابل تفکیک (سهیم بودن در جزء جزء ملک) مالکیت دارند. هر یک از شرکا میتواند سهم مشاع خود را به دیگری بفروشد، اما تحویل کل ملک به خریدار مستلزم رضایت تمام شرکا است. در صورت عدم توافق بر سر فروش یا تقسیم، میتوان دعوای افراز (تقسیم) یا دستور فروش ملک مشاع را در دادگاه مطرح کرد. مشکلات حقوقی ملک مشاع نیز در همین عدم توافقات و تصرفات بدون اذن نمود پیدا میکند.
در این موارد بهتر است با یک وکیل ملکی در تماس باشید. جهت تماس با وکیل ملکی ” خانم فاطمه امیدیان ” روی لینک زیر کلیک کنید.
سوالات حقوقی ملکی در زمینه اجاره ملک
قراردادهای اجاره نیز از مباحث مهم در حوزه ملک هستند که میتوانند چالشهای حقوقی متعددی را در پی داشته باشند:
1. مهمترین نکات در تنظیم اجارهنامه چیست؟
برای جلوگیری از مشکلات اجارهنامه، باید به نکات زیر توجه کرد:
- کتبی بودن قرارداد: حتماً قرارداد اجاره را کتبی و رسمی (در دفاتر اسناد رسمی یا بنگاههای املاک دارای مجوز) تنظیم کنید. قراردادهای شفاهی مشکلات زیادی در اثبات دارند.
- تعیین دقیق مدت اجاره و مبلغ: مدت زمان اجاره و میزان اجارهبها، ودیعه و نحوه پرداخت باید به وضوح ذکر شود.
- مشخصات کامل طرفین: اطلاعات هویتی موجر و مستاجر (نام، کد ملی، آدرس) باید دقیق باشد.
- شرایط تخلیه و تحویل: نحوه و زمان تخلیه ملک و جبران خسارات احتمالی باید مشخص شود.
- ذکر شروط ضمن عقد: هر شرطی که موجر و مستاجر بر آن توافق دارند (مثلاً عدم حق انتقال به غیر، مسئولیت تعمیرات و…) باید قید شود.
2. حقوق مستاجر و موجر چیست؟
حقوق مستاجر و موجر در قانون مدنی و قانون روابط موجر و مستاجر (سال ۱۳۷۶ و قبل از آن) مشخص شده است:
- حقوق موجر: حق دریافت اجارهبها به موقع، حق تخلیه ملک پس از پایان مدت اجاره، حق دریافت خسارت در صورت ورود آسیب به ملک توسط مستاجر.
- تعهدات موجر: تحویل ملک در وضعیت مناسب، انجام تعمیرات اساسی ملک، عدم مزاحمت برای مستاجر در طول مدت اجاره.
- حقوق مستاجر: حق استفاده از ملک در طول مدت اجاره، حق برخورداری از تعمیرات اساسی ملک توسط موجر، حق استرداد ودیعه پس از تخلیه.
- تعهدات مستاجر: پرداخت اجارهبها به موقع، استفاده متعارف از ملک، عدم ورود خسارت به ملک، تخلیه ملک پس از پایان مدت اجاره.
3. نحوه فسخ قرارداد ملک (اجاره یا بیع) چگونه است؟
فسخ قرارداد ملک به سه روش کلی امکانپذیر است:
- توافق طرفین (اقاله): اگر موجر و مستاجر یا خریدار و فروشنده، هر دو با فسخ قرارداد موافقت کنند، میتوانند با تنظیم یک اقالهنامه، قرارداد را فسخ نمایند.
- اعمال خیارات قانونی: قانون مدنی حق فسخ قرارداد را در موارد خاصی به یکی از طرفین یا هر دو میدهد (مثلاً خیار غبن، خیار عیب، خیار شرط، خیار تخلف از شرط).
- فسخ از طریق دادگاه: در صورت عدم توافق طرفین یا عدم پذیرش دلایل فسخ، شخصی که قصد فسخ دارد باید از طریق دادگاه اقدام کرده و دلایل خود را اثبات کند.
سوالات حقوقی ملکی مربوط به ارث و ملک
تقسیم ارث ملک یکی از رایجترین منابع اختلافات خانوادگی است که نیازمند آگاهی حقوقی دقیق است.
مراحل تقسیم ارث ملک چگونه است؟
- تقسیم توافقی: اگر تمام وراث بر سر نحوه تقسیم ملک به توافق برسند، میتوانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا بنگاههای املاک، صورتجلسه تقسیمنامه را تنظیم کرده و سهم هر یک را مشخص کنند.
- تقسیم قضایی (افراز): در صورتی که وراث بر سر تقسیم ملک به توافق نرسند، هر یک از آنها میتواند با مراجعه به دادگاه، دعوای افراز ملک را مطرح کند. دادگاه با نظر کارشناس، اگر ملک قابل تقسیم باشد، آن را افراز میکند و در غیر این صورت، دستور فروش ملک و تقسیم وجه حاصل از آن را صادر خواهد کرد.
- اگر یکی از وراث از تقسیم ارث ملک خودداری کند، چکار باید کرد؟ (H3)
در این شرایط، سایر وراث میتوانند از طریق دادگاه اقدام کنند. آنها میتوانند دعوای تقسیم و فروش ملک مشاع را مطرح کنند. دادگاه ابتدا تلاش میکند تا امکان افراز (تقسیم فیزیکی) ملک را بررسی کند. اگر ملک قابل افراز نباشد (مثلاً آپارتمان کوچک یا زمینی که با افراز از ارزش میافتد)، دادگاه حکم به فروش ملک از طریق مزایده و تقسیم سهمالارث هر یک از وراث از مبلغ حاصله را صادر خواهد کرد.